Małe wysepki koherencji na morzu chaosu mają zdolność wzniesienia systemu ku wyższemu porządkowi. — Illya Prigogine 

Bez precedensu

Wszystko wokół nas coraz szybciej pędzi, przyspiesza — to niewątpliwie jedno z odczuć, które wspólnie dzielimy i jedna z charakterystycznych cech tych fascynujących czasów. Ewolucyjne przyspieszenie dotyka wszystkich dziedzin naszego życia i — jak zobaczymy — także nas samych. Jesteśmy obserwatorami i uczestnikami tych niezwykłych dziejowych transformacji. Miliony ludzi na całym świecie zwracają się ku swemu wnętrzu, ku wartościom serca. Po raz pierwszy w historii znanego nam świata (i znanej nam historii) ewolucja skierowuje się do wewnątrz. Materiałem ewolucyjnym jest obecnie człowiek i jego świadomość — stajemy się strażnikami procesu ewolucyjnego.

Świat materii i świat energii

Od czasu rewolucji kwantowej w fizyce wiadomo, że na głębszym poziomie wszystko jest energią. Z jednej strony każdy z nas jest ciałem fizycznym, z drugiej zaś – polem energii. Świat materii, który postrzegamy naszymi pięcioma zmysłami wyłania się ze świata energii — jest on podzbiorem świata kwantowego.
Wejrzenie w świat energii daje nam więc szerszą perspektywę jeśli chodzi o dokonujące się obecnie zmiany. Jak się okazuje, to właśnie ze świata energii przychodzą nader krzepiące wieści. A ich zwiastunami są cztery pojęcia: masy krytycznej, progu laserowego, rezonansu morficznego i skoku kwantowego.

Masa krytyczna i efekt setnej małpy

Początkowo pojęcie masy krytycznej odnoszono wyłącznie do procesów fizykochemicznych, gdzie oznacza ono ilość materiału rozszczepialnego potrzebną do rozpoczęcia niekontrolowanej reakcji łańcuchowej. Z czasem jednak zauważono, że termin ten opisuje równie dobrze prawidłowości zachodzące w świecie materii ożywionej. Tutaj masa krytyczna oznacza minimalną progową ilość osobników, które opanowały daną umiejętność, wymaganą do tego, by owa umiejętność była dostępna całej zbiorowości czy gatunkowi.
W ekstrapolacji pojęcia masy krytycznej na procesy społeczne przełomowym okazał się słynny dziś eksperyment z małpami. Badacze obserwowali przez okres około 30 lat zwyczaje żywieniowe stada małp z gatunku Macaca Fuscata żyjących na japońskiej wysepce Kōjima. Podrzucali im słodkie ziemniaki, które — jako że były świeże — pokrywała warstwa ziemi i piasku. Z tego powodu nie cieszyły się one specjalnym powodzeniem. Lecz pewnego dnia któraś z młodych małp wpadła na pomysł, by przed zjedzeniem zanurzyć swego ziemniaka w wodzie. Znajdując go najwidoczniej smaczniejszym, zaczęła odtąd regularnie maczać ziemniaki w wodzie. Pozostałe małpy stopniowo poszły za jej przykładem, aż w końcu (po latach), gdy grupa naśladowców osiągnęła pewną liczbę, pojawiła się owa setna małpa, która byłą tą, która przeważyła szalę i całe stado zaadaptowało nowe postępowanie. Nie dość tego, umiejętność rozpowszechniła się na małpy z sąsiednich wysp a także w innych zakątkach Ziemi.
Wysunięto wówczas hipotezę, że potrzebna jest pewna progowa ilość osobników, które opanowały nową umiejętność (nasza: masa krytyczna), by zdolność ta rozprzestrzeniła się na cały gatunek. Niektórzy myśliciele, jak np. francuski jezuita i paleontolog Pierre Teilhard de Chardin [1] twierdzą, że podobny proces mógłby mieć miejsce w przypadku świadomości.

Próg laserowy

Tę samą prawidłowość odnajdujemy w fizyce na poziomie subatomowym w zjawisku progu laserowego. Światło składa się z wielu małych wiązek fal (tzw. kwantów) pochodzących każda z innego atomu. W świetle zwyczajnym, dajmy na to żarówkowym, te fale nie są w fazie. Można jednak stymulować dany atom falą o określonej częstotliwości tak, by wyemitował on wiązkę, która jest w fazie z falą, która go stymuluje. Jeśli będziemy kontynuowali proces stymulacji w stosunku do pozostałych atomów konkretnego źródła światła, w pewnym progowym momencie otrzymamy coś zupełnie nowego: wszystkie atomy zaczną emitować wiązki światła w fazie, emisje staną się spójne, koherentne. Gdy to się dzieje, mówimy o efekcie laserowym, o świetle posiadającym nieporównywalnie większą intensywność i moc.
Wymowne są tutaj proporcje: na jeden milion, wystarczy zaledwie jedna dziesiąta procenta jednostek, by otrzymać zjawisko koherencji!
Wniosek jest prosty: stosunkowo mała liczba elementów (odpowiednik masy krytycznej) działająca w sposób spójny ma wpływ na o wiele większą liczebnie ilość elementów działających w sposób chaotyczny.

Skok kwantowy

Gdy elektron zmienia orbitę nie odbywa żadnej podróży, nie pokonuje żadnej przestrzeni, nie ma etapów pośrednich — znika z orbity X i natychmiast pojawia się na orbicie Y. Nie sposób też dokładnie przewidzieć kiedy to zrobi. Mówi się wtedy o skoku kwantowym.
I znowu: jesteśmy polem energii złożonym z atomów. Kwantowa nieprzewidywalność dotyczy więc także i nas. Luki w paleologicznym zapisie procesów ewolucyjnych dowodzą, iż w naturze zdarzały się również przeskoki. Oczywiście nie operuje się tu pojęciem skoku kwantowego, lecz mówi się o tzw. teorii przerywanej równowagi. Odkryto na przykład skamieliny — tak płazów jak i ptaków. Nie ma jednak żadnego zapisu kopalnego, który dowodziłby istnienia gatunku pośredniego, który łączyłby cechy jednych i drugich. Podobną sytuację mamy w przypadku homo sapiens. Uczeni uważają, że w drodze ewolucji z naczelnych wyłonili się ludzie. Jednak i tutaj nie istnieje żaden ślad, który by świadczył o etapie przejściowym, nie ma słynnego „brakującego ogniwa”.

Rezonans morficzny

Brytyjski biolog Rupert Sheldrake [2] uważa, że systemy biologiczne, są zawiadywane przez to, co nazywa polami morfogenetycznymi. Z jego teorii wynika, że jeśli jakiś osobnik danego gatunku nauczy się nowego postępowania, pole morfogenetyczne gatunku zmienia się. Jeśli to postępowanie jest powtarzane wystarczająco długo, wówczas rozwija się tzw. rezonans morficzny pola, które zaczyna oddziaływać na cały gatunek. Rekapitulując


  • Pojęcia masy krytycznej i progu laserowego uświadamiają nam, że potrzebna jest pewna minimalna ilość jednostek, osobników, które dokonały przemiany, by ta zmiana stała się udziałem wszystkich.
  • Pojęcie rezonansu morficznego wyjaśnia nam dlaczego tak się dzieje.
  • Pojęcie skoku kwantowego podkreśla nielinearny charakter zmian i istotną cechę zjawiska, jaką jest jego natychmiastowość i nieprzewidywalność.

    • Dlaczego ta wiedza jest dla nas istotna? Oznacza to, że im więcej będzie ludzi, którzy osiągną nowy, wyższy stan świadomości, tym bliżsi będziemy osiągnięcia masy krytycznej i tym potężniejsze będzie pole morfogenetyczne tych nowych stanów. Aż w końcu rozwinie się rezonans morficzny, dojdzie do reakcji łańcuchowej czy skoku kwantowego i wszyscy ludzie wzniosą się na wyższy poziom świadomości. Zobaczymy, że wszystko wskazuje na to, że właśnie taki proces jest w toku na Ziemi.

    Ewolucyjne przyspieszenie

    Naukowcy badający wyłanianie się kolejnych poziomów ewolucyjnych zauważyli, że każdy nowy poziom charakteryzuje się zwiększoną szybkością i złożonością zachodzących w nim zmian. Obecność tych czynników (zwiększonej szybkości i złożoności) na danym poziomie jest jednym ze zwiastunów informujących o gotowości przejścia na następny poziom ewolucyjny.
    Oto jak zmieniło się życie na Ziemi na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. Zaledwie! Oczywiście w wielkim panoramicznym skrócie.
    Komputery. Po pierwsze — uczestniczyliśmy w narodzinach informatyki. Po drugie — moc obliczeniowa osobistego komputera jest obecnie większa niż ta, jaką miał pojazd księżycowy programu Apollo 11. A i te dane — choć spektakularne — są już zamierzchłą historią, gdyż czeka nas następne kolosalne przyspieszenie: komputer kwantowy i Internet kwantowy.
    Zmiany genetyczne. Z najnowszych badań nad genomem ludzkim prowadzonych przez ekipę antropologa Johna Hawks’a [3] z uniwersytetu z Wisconsin — Madison wynika, że przez ostatnie 5000 lat zmiany genetyczne u człowieka (selekcja pozytywna) zachodziły w tempie sto razy szybszym niż w jakimkolwiek innym okresie ludzkiej ewolucji. Zmiany dokonują się w nas samych, w naszym wnętrzu.
    Wiedza. Od czasu Sumerów, czyli od około 3800 lat przed Chrystusem do roku 1900 ludzkość zgromadziła pewną ilość wiedzy. Od 1900 do 1950 roku ilość tę podwojono. Tę ostatnią wielkość podwojono już tylko w ciągu dwudziestu lat — od 1950 do 1970 roku. Od tamtego czasu stan naszej wiedzy podwaja się systematycznie co kilka lat.
    Transport. W ciągu około stu lat od przemieszczania się pieszo, potem konno, poprzez kolej, samochód, samolot, ponaddźwiękowiec, dotarliśmy do wahadłowców i rakiet. Naukowcy zapewniają, że napęd ponadświetlny typu WARP z wykorzystaniem energii punktu zerowego jest kwestią najbliższych dziesięcioleci.
    Komunikacja. W ciągu kilkudziesięciu lat planeta pokryła się gęstą — przypominającą ilością i złożonością połączeń mózg — siecią komunikacyjną: Internet, telefon, telefonia komórkowa, faksy.
    To tylko niektóre z przykładów, które można by mnożyć. Przyspieszenie dotyka całokształtu naszego życia. I rośnie nie tylko szybkość, ale i złożoność połączeń.
    Ku wnętrzu
    Innym objawem tego ewolucyjnego przyspieszenia jest rosnąca liczba ludzi, którzy zwracają się ku swemu wnętrzu. Można tu wymienić Kulturowo Kreatywnych, LOHAS, ludzi praktykujących różne formy medytacji, terapii niekonwencjonalnych, tworzenie wspólnot i inicjatyw społecznych, itd. Jak zobaczymy, nie są to odizolowane przypadki oderwanych od życia idealistów, lecz setki milionów ludzi, którzy zwracają się ku wartościom serca i którzy świadczą o tym w życiu swoimi wyborami.

    Kulturowo Kreatywni.

    Socjolog Paul H. Ray w swojej książce: The Cultural Creatives. Fifty Million Who Will Change the World przedstawia fascynujące badania nad przemianą wewnętrzna dokonującą się u milionów ludzi, których nazywa: Kulturowo Kreatywnymi. Ludzie ci zaangażowani są w sprawy środowiska, świadomą konsumpcję, szeroko rozumianą ekologię i przyszłość planety, w inicjatywy sprawiedliwości społecznej i ekonomicznej, w zwiększenie znaczenia kobiety w ich życiu publicznym, we wzrost świadomości we wszystkich dziedzinach życia. Interesują się medycyną holistyczną, zdrowym odżywianiem i wegetarianizmem.
    Są świadomi, że zmieniając siebie mogą przyczynić się do budowy świata, którego pragną — stąd zaangażowanie w rozwój osobisty i inicjatywy obywatelskie.
    W 1996 roku opublikowano w Ameryce rezultaty przeprowadzonej de facto w 1994 ankiety. Wykazała ona, iż w USA istniało wówczas około 44 milionów kulturowo kreatywnych. Dane z 1999 roku wskazywały liczbę 55 mln — 26% populacji Ameryki! We Francji  ankieta z 2007 roku wskazywała na 17% populacji Francji czyli około 11 milionów ludzi.

    LOHAS.

    (Akronim od: Lifestyles Of Health And Sustainability — styl życia podporządkowany zdrowiu i zrównoważonemu rozwojowi). Jest to konsument, który ma świadomość, że jego wybory mają wpływ na kształt i losy świata. Kupując, wybiera produkty etyczne i ekologiczne, które powstały z poszanowaniem dla środowiska naturalnego i dla praw osób je wytwarzających, których użytkowanie nie szkodzi środowisku.

    Praktyki medytacyjne i metody samorozwoju.    W jego pole zainteresowań wchodzą: joga, sport, rozwój osobisty, zielone budownictwo, energia odnawialna, medycyna i kosmetyka naturalna, naturalne środki do czyszczenia. New York Times z 20 lipca 2003 roku cytuje ankietę przeprowadzoną przez Natural Marketing Institute, z której wynika, iż 68 milionów Amerykanów (około ⅓ populacji dorosłych) kwalifikuje się jako LOHAS, co stanowiło 30%-owy wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim.
    Rozpowszechniają się dyscypliny medytacyjne [4] i praktyki duchowe wszelkich tradycji, powstają też nowe techniki samorozwoju:  Vipassana, Flower of Life, medytacja labiryntu, praktyki podróży poza ciałem (Instytut Monroe), techniki szamańskie — tensegrity, firewalk, eksploracje przeszłych żywotów, odżywianie światłem, kundalini joga, kąpiele gongów, tantra, tarot, kryształy, channelling, pielgrzymki, taoizm, NLP, itd.
    NDE [5] — Near Death Experience. Na całej planecie mnożą się świadectwa doświadczeń bliskich śmierci (20 milionów przypadków odnotowane w Europie i 12 milionów w USA). Doświadczenia te mają najczęściej głęboko transformujący wpływ na tych, którzy przez nie przeszli — osoby takie przestają się po nich bać się śmierci i przez to zmienia się też radykalnie ich stosunek do życia.
    Terapie niekonwencjonalne. Te same tendencje widzimy w świecie terapii — przywracane są do łask dawne metody leczenia i powstają wciąż nowe. Spośród wielu wymienić można: breathwork, sofrologię, akupunkturę, akupresurę, hipnoterapię, bioenergoterapię, homeopatię, ayurvedę, DNA theta healing, regresing, matrycę energetyczną, praktyki uzdrawiania eseńczyków, shiatsu, watsu, aromaterapię, koloroterapię, ziołolecznictwo, germańską nową medycynę, urynoterapię, kinezjologię, esencje kwiatowe, fitoterapię, radiestezję, pracę z ciałem, konstelacje rodzinne, metodę Feldenkreisa, metodę Alexandra. Powstały i powstają też ośrodki w których te metody są praktykowane (przykładem może być tu pionierski ośrodek Esalen).
    Wg francuskiego dziennika l’Express (31.03.2010) we Francji aż 40% pacjentów dotkniętych ciężką chorobą odwołuje się do terapii naturalnych w uzupełnieniu swojego leczenia alopatycznego.
    Aż 83 miliony Amerykanów praktykuje terapie niekonwencjonalne czy konsumuje żywność ekologiczną. W Kanadzie połowa kobiet przechodzących próg menopauzy wybiera tą samą drogę. W Szwajcarii medycyna niekonwencjonalna jest od niedawna wpisana do Konstytucji.
    Ruch narodzin świadomych. Narodziny — od tego momentu zaczyna się przygoda człowieka w świecie materii. Rośnie obecnie świadomość wagi tej niezwykłej chwili i znaczenia jakości pierwszych chwil przyjścia na świat na całokształt naszego życia. Na całym świecie powstały metody, badania, które w centrum swoich działań i poszukiwań stawiają misterium fizycznych narodzin.

    Psychologia.

    W psychologii wykształcił się nurt transpersonalny. Celem wszystkich terapii i praktyk duchowych, należących do pasma transpersonalnego jest badanie i empiryczne poznanie transcendentnej jaźni (Grof, Krippner, Assagioli, Jung, Hillman i inni).
    Skądinąd psycholodzy zainteresowali się ludźmi w pełni sił twórczych, którzy czują się głęboko szczęśliwi i spełnieni w życiu, a poprzez swoje działania mają wrażenie, że ciągle przekraczają siebie, przenoszą się w inną rzeczywistość — płyną na fali, kroczą po wodzie. Stan ten nazwano przepływem — flow — doświadczeniem optymalnym, autotelicznym [6] i wydaje się on być pomostem ku owej transcendentnej jaźni doświadczanej w życiu codziennym.
    Po latach banicji powracają też do łask badania nad psychodelikami, stanami mistycznymi i dimetylotryptaminą [7] DMT — „molekułą duchowości”, nad rolą szyszynki w doświadczeniu metafizycznym.

    Nauka.     Naukowcy zainteresowali się bezpośrednio fizyczną i metafizyczną rolą serca w naszym organizmie, jego związkiem z procesami świadomości. Powstały dedykowane tym poszukiwaniom instytuty badawcze (jak na przykład Institute of HeartMath).Od początku lat dziewięćdziesiątych można też odnotować wciąż rosnące zainteresowanie Ayahuascą (jej głównym psychoaktywnym składnikiem jest właśnie dimetylotryptamina — DMT, którą potrafimy produkować we własnym mózgu, w szyszynce).
    Wspólnoty i inicjatywy społeczne. Na świecie istnieje obecnie ponad milion inicjatyw na rzecz sprawiedliwości społecznej i ochrony środowiska. Jest to największy ruch społeczny w historii.
    Powstają, inspirowane książkami Władimira Megre (Anastazja. Dzwoniące cedry Rosji. Tom 1-9) liczne Siedliska Rodowe. W Kanadzie i USA jest zarejestrowane ponad dwa tysiące działających wspólnot. Jako jedną z pierwszych inicjatyw tego typu można wzmiankować ciągle działającą wspólnotę z Findhorn (Szkocja). Inne działające prężnie w Europie wspólnoty to portugalska Tamera, estońska Lilleoru, włoska Damanhur. Ważnym zjawiskiem wymagającym osobnego omówienia jest: Transition Movement (Transition Towns — Miasta Przemian).
    Powstała też kryptowaluta bitcoin i ponad cztery tysiące inicjatyw walut lokalnych — będących na służbie obywateli. Używający takich systemów również uczestniczą w swego rodzaju nieformalnych wspólnotach.
    Ekonomia Współdzielenia. W ekonomii następuje prawdziwa rewolucja poprzez błyskawiczny rozwój współdzielonej konsumpcji (collaborative consumption), współfinansowania, współpracy, ekonomii współdzielenia (sharing economy) — zorientowanej na dzielenie się umiejętnościami, usługami, zasobami, gdzie wymiana odbywa się bezpośrednio między zainteresowanymi (P2P), bez udziału pośredników. Można tu wymienić takie inicjatywy jak: barter, banki czasu, kooperatywy, Cohabitat, Crowdfunding, Coworking, Wwoofing, Fablab, Slow Money, Tradeschool, Couchsurfing, Open Source, Creative Commons, itd. Według Time Magazine, Ekonomia Wspóldzielenia (The Sharing Economy) jest jedną z dziesięciu idei, która zmieni świat. Ze zjawisk tych zdaje sprawę film dokumentalny (w języku francuskim): Global Partage.
    Zwiastunów zmiany paradygmatu w ekonomii można też upatrywać w inicjatywach takich jak: Peer-to-Peer Economy,  Sacred Economics Charles’a Eisensteina, Ethical Markets Hazel Henderson, Faire Trade (Sprawiedliwy Handel), Społeczna Odpowiedzialność Biznesu (CSR — Corporate Social Responsibility) czy turkusowe przedsiębiorstwa.
    Rolnictwo ekologiczne. Ten zwrot ku wnętrzu przejawia się też w inicjatywach takich jak Three sisters, Teikei, No-till farming (uprawa zerowa), Permakultura, Incredible Edible, mikrorolnictwo biointensywne, ruch ochrony bioróżnorodności i wolności nasion, Plantcatching.
    Via campesina — społeczny ruch suwerenności ​żywieniowej zrzesza ponad dwustu milionów rolników (członkami są: piętnaście organizacji w Afryce, siedem w Ameryce Północnej, czterdzieści w Ameryce Południowej, trzydzieści pięć w Azji, dwadzieścia siedem w Ameryce Środkowej, trzynaście w Karaibach, dwadzieście siedem w Europie).
    Dostęp do informacji. Innym objawem ewolucyjnego przyspieszenia i wzrastającej wraz z nim świadomości społecznej jest zwiększający się dostęp do informacji. Przykładem  wprowadzony przez Brytyjczyków w roku 2000 “Freedom of Information Act” (FOIA). Według danych z roku 2007, siedemdziesiąt pięć krajów wdrożyło procedury tego typu. Pozwalają one na domaganie się przez obywateli i ujawnianie informacji (w pewnym zakresie), które dotąd objęte były tajemnicą. Przykładem może być udostępnianie akt na temat UFO.
    Edukacja [8]. Zmiany następują również w edukacji, gdzie na bazie już istniejących pionierskich przedsięwzięć (szkoły Waldorfa, Montessori, Freineta we Francji, szkoła Szczecinina Kin oraz Tekos w Rosji) rodzą się nowe inicjatywy takie jak unschooling, nauczanie domowe, szkoły demokratyczne. Przeglądu innowacji pedagogicznych dokonuje David Gribble w książce: Edukacja w wolności.
    Dobrowolna prostota [9] (Voluntary Simplicity). Kolejnym zwiastunem zwrotu od mieć ku być jest ruch dobrowolnej prostoty, którego zwolennicy starają się zmniejszyć swój udział w konsumpcyjnym stylu życia, odwracając się od koncepcji ciągłego wzrostu, od tego, że więcej znaczy lepiej, od wyścigu szczurów, od uzależnienia od przedmiotów, itd. W zamian przenoszą swoją uwagę na niematerialne źródła satysfakcji takie jak działania społeczne, spędzanie większej ilości czasu z rodziną, realizowanie swojej życiowej pasji, kreatywność, relaks, szacunek dla przyrody, samowystarczalność, rozwój potencjału duchowego. Tam mniej znaczy więcej.
    Buen vivir. W Andach zrodziła się wizja cywilizacji oparta na osiągnięciach starożytnych wspólnot i kultur — południowoamerykański ruch Buen vivir. Kładzie on nacisk na odrynkowienie natury i przyznanie jej praw (Rights of Nature). Kluczowym pojęciem dla ruchu jest Pacha Mama — synonim Natury. Koncept ten znalazł nawet wyraz w konstytucjach Ekwadoru i Boliwii.

    Jutro

    Czy ta ścieżka jest obdarzona sercem? Jeśli tak, jest dobra, jeśli nie, nie zda się na nic.
    — Don Juan Matus
    Z tego krótkiego i bynajmniej niekompletnego przeglądu widać dowodnie, iż z jednej strony spełniony jest podstawowy warunek wzrostu złożoności i szybkości połączeń — jesteśmy gotowi do przejścia na następny poziom ewolucji. Z drugiej strony, z cytowanych powyżej przykładów wynika, że liczba ludzi skierowujących się ku swojemu wnętrzu sięga setek milionów. I ciągle rośnie! Zbliżamy się do osiągnięcia masy krytycznej. W każdej chwili  każdy z nas może odegrać rolę przysłowiowej setnej małpy!
    Ludzkość wydaje się być w przededniu fenomenalnego skoku ewolucyjnego — skoku porównywalnego jedynie z pojawieniem się samego życia na Ziemi. Niektórzy naukowcy nie wahają się mówić właśnie o skoku kwantowym w ewolucji naszego gatunku.
    Jakie będzie jutro? Czym mogłoby być życie na Ziemi i kim byłaby przyszła ludzkość? — jest to tak trudne do pojęcia, jak trudne byłoby wyobrażenie sobie cudu życia z perspektywy materii nieożywionej, lub też opisanie trójwymiarowej przestrzeni językiem świata dwuwymiarowego – brak nam odpowiednich pojęć.
    Czy ów przełom się dokona? Czy osiągniemy potrzebną do skoku masę krytyczną? — wszystko jest w naszych rękach. Ludzkość, dzięki wiedzy, po raz pierwszy może współuczestniczyć w procesie ewolucyjnym — ko-ewoluować.  A może to robić poprzez swoje świadome wybory. Niech więc każdy nasz wybór będzie świadectwem prawdy naszego serca.
    ………………………………………………….
    * Poezje wybrane, przeł. M. Jastrun, Warszawa 1964, s.99 (w tłumaczeniu Antoniego Libery ten sam fragment brzmi: „Lecz gdzie niebezpieczeństwo, Tam i wybawienie”)
    [1] Pierre Teilhard de Chardin, Fenomen człowieka
    [2] Rupert Sheldrake, Nowa Biologia 
    Rupert Sheldrake, Niezwykłe zdolności naszych zwierząt
    Rupert Sheldrake, Matthew Fox, Naturalna łaska
    Ralph Abraham, Terence McKenna i Rupert Sheldrake, Zdążyć przed Apokalipsą
    [3] Bruce H. Lipton, Steve Bhaerman, Przeskok ewolucyjny
    Michio Kaku, Wizje, czyli jak nauka zmieni świat w XXI wieku
    Peter Russell, Awakening Earth: Our Next Evolutionary Leap
    [4] Daniel Goleman, Medytujący umysł
    [5] Dr Raymond Moody, Życie po życiu
    Pim van Lommel, Wieczna świadomość 
    Marek Rymuszko, Polskie życie po życiu — relacje ludzi uratowanych ze stanu śmierci klinicznej 
    Deepak Chopra, Życie po śmierci — jak bez lęku przejść na drugą stronę
    Dr Eben Alexander, Dowód. Prawdziwa historia neurochirurga, który przekroczył granicę śmierci i odkrył Niebo
    [6] Mihaly Csikszentmihalyi, Przepływ, Psychologia optymalnego doświadczenia
    Mihaly Csikszentmihalyi, Urok codzienności, Psychologia emocjonalnego przepływu
    [7] Rick Strassman, DMT. Molekuła duszy
    [8] David Gribble, Edukacja w wolności. W poszukiwaniu idealnego systemu kształcenia
    Alexander S. Neill, Nowa Summerhill
    Prof M. P. Szczecinin, Objąć niepojęte — notatki pedagoga
    Margret Rasfeld, Stephan Breidenbach, Budząca się szkoła
    Marshall Rosenberg, Wychowanie w duchu empatii
    Marshall Rosenberg, Edukacja wzbogacająca życie 
    [9] Leo Babauta, Minimalizm
    Anna Mularczyk Meyer, Minimalizm po polsku
    Dominique Loreau, Sztuka prostoty
    Marta Sapała, Mniej
    Autor: Wiktor Gołuszko 
    IMG_20170804_145259
    Wiktor Gołuszko jest poetą, pisarzem, tłumaczem, kompozytorem, blogerem (Blog Wiktora Go). Wydał tomik prozy: „Ulisses”, publikował w pismach literackich i społeczno-kulturalnych, takich jak Zeszyty Literackie, Nieregularne Pismo Kulturalne Kwartalnik, Neurokultura, Magazyn Literacki Minotauryda, portal społeczno-artystyczny Eprawda, pismo społeczno-literackie Wakat, portal Pisarze.pl, Magazyn Literacko-Artystyczny Helikopter, Medium Publiczne, Wegetariański Świat, Szaman. Jego wiersz: “Ostatnia Wieczerza” wszedł w skład antologii poezji polskiej poświęconej Beethovenowi, która znalazła się w biografii kompozytora zatytułowanej: “Beethoven – Próba Portretu Duchowego” autorstwa Adama Czartkowskiego. Obecnie artysta ukończył pracę nad misterium: “Hieros Gamos czyli Święte Gody” – sztuką z pogranicza poezji i teatru, do której skomponował również muzykę.

     Żródło:https://www.eprawda.pl/wiktor-goluszko-cywilizacyjny-skok-kwantowy/?fbclid=IwAR095Ib45ycEzpEiUmYtJAeUgySX1ZQN5dTmTfzxWJTqGvkK_6MkL9acyYA