Odkąd Tomasz Edison wynalazł w 1879 r. żarówkę, trudno wyobrazić sobie świat bez elektryczności, urządzeń elektrycznych, elektronicznych i telekomunikacyjnych.
Wraz z udogodnieniami związanymi z prądem pojawiły się jednak pola elektromagnetyczne i pytania stawiane przez biologów, lekarzy i zaniepokojonych obywateli o wpływ tych pól na ludzkie zdrowie.
Pól elektromagnetycznych nie widać, nie maja one zapachu, nie można ich też usłyszeć. Człowiek, w przeciwieństwie do niektórych zwierząt, nie posiada zmysłów, na które bezpośrednio oddziaływują te pola, prądy i napięcia elektryczne, dlatego nie może wytworzyć mechanizmów przystosowawczych, pozwalających ten wpływ zniwelować.
Wiadomo, że pola elektromagnetyczne negatywnie oddziaływują na człowieka, pogarszają jego samopoczucie lub wręcz doprowadzają do choroby. Nieznane są tylko warunki i natężenie pól wywołujących te zjawiska.
Wpływ działania pól na zdrowie człowieka zależy w zasadzie od pięciu czynników:
•rodzaju pola (elektryczne, magnetyczne)
•natężenia pola
•odległości od źródła
• zmian pola w czasie (częstotliwości)
•czasu oddziaływania.
Do tej pory właściwie nie wiadomo, jak długo musi oddziaływać określone pole na organizm, by wywołać widoczne zmiany chorobowe. Równie mało wiemy o odporności na oddziaływanie pól organizmów ludzi starszych, chorych i dzieci. Dotychczas dobrze zbadano jedynie wpływ bardzo silnych, sztucznych pól na organizm ludzki. Skutki działania takich pól obejmują szeroki zakres chorób: od stanów depresji po zatrzymanie pracy serca.
Przeprowadzone badania wskazują jednak na zwiększoną zachorowalność na nowotwory (przede wszystkim białaczkę) u ludzi poddanych wpływowi pól magnetycznych. Zdaniem niektórych naukowców pola magnetyczne nie są bezpośrednią przyczyną powstawania nowotworów, a dopiero w połączeniu z innymi czynnikami tworzą korzystne warunki do wystąpienia choroby.
Przypuszcza się też, że związane to jest z wpływem pól magnetycznych na produkcję melatoniny. Ten hormon, wydzielany w dużych ilościach przez szyszynkę mózgową w czasie snu, likwiduje zmęczenie, zaburzenia snu, znużenie, depresje i prawdopodobnie także chroni przed rakiem. Otóż okazało się, że nawet słabe pola elektromagnetyczne wpływają na ograniczenie produkcji melatoniny i tym samym prawdopodobnie osłabiają odporność organizmu na choroby nowotworowe.
Należy zatem zwracać szczególną uwagę, by w czasie snu, szczególnie w okolicach głowy, intensywność smogu elektromagnetycznego była jak najmniejsza.
Silne pola elektromagnetyczne w domu – i co dalej?
Przegląd sprzętu elektrycznego wykorzystywanego w mieszkaniu da nieoczekiwane wyniki. W samej kuchni liczba urządzeń sięga nawet dziesięciu. A lampki, lampeczki, radia, budziki elektroniczne, a nawet komórki u wezgłowia łóżka?
Pierwszym krokiem na drodze ku osłabieniu pól elektromagnetycznych w mieszkaniu jest zmiana podejścia do wyposażenia gospodarstwa domowego. Należy zwrócić uwagę na liczbę urządzeń elektrycznych, czas ich wykorzystania i ich faktyczną przydatność.
Biorąc pod uwagę fakt, że wraz ze wzrostem odległości od źródła pola szybko spada jego natężenie, można w łatwy sposób ograniczyć jego wpływ. Dwukrotny wzrost odległości oznacza czterokrotnie słabsze pole.
Oto kilka wskazówek:
• Liczba urządzeń elektrycznych w sypialniach i pokojach dzieci powinna być jak najmniejsza.
• Po użyciu należy urządzenia elektryczne wyłączać . Jeszcze lepiej jest wyjąć wtyczkę z kontaktu lub wyłączyć listwę zasilającą.
• Nie należy zostawiać telewizorów, magnetowidów, wież stereofonicznych w trybie stand-by.
• Nie należy prowadzić przewodów elektrycznych pod łóżkiem, raczej wzdłuż ściany.
• Przewody należy łączyć w wiązki i skręcać je.
• Zaleca się stosowanie zasilania bateryjnego tam gdzie to możliwe.
• Należy wybierać urządzenia zaopatrzone we wtyczkę z uziemieniem.
• Jeżeli w sypialni znajduje się ogrzewanie podłogowe, które w chłodne dni pozostaje włączone również w nocy, łóżko powinno być ustawione na postumencie.
• Nie wolno siadać zbyt blisko telewizora. Minimalna odległość wynosi 2 metry, a w przypadku dużego ekranu więcej. Trzeba również pomyśleć o przemeblowaniu pokoju, jeśli za ścianą, przy której stoi znajduje się np. łóżko lub często używany fotel - oddzielone tylko ścianą. Taka lokalizacja jest niebezpieczna dla zdrowia, rozwiązaniem sytuacji może być przemeblowanie.
• W nocy trzeba całkowicie wyłączać ściemniacze i nie wolno używać wyposażonych w nie lamp jako nocnego oświetlenia, przede wszystkim w pokojach dzieci. Wiele z nich nawet w stanie wyłączonym emituje pola magnetyczne
Mieszkanie pod napięciem
Pola wytwarzane przez linie wysokiego napięcia
Linie wysokiego napięcia generują zarówno pola elektryczne jak i magnetyczne. Uziemione i wilgotne obiekty o dużej przewodności, jak domy z kamienia i drzewa, w znacznym stopniu redukują natężenie pola elektrycznego. Za drzewami spada ono od 10 do 50%. Jeżeli z naszego mieszkania nie widać linii wysokiego napięcia, zasłoniętej drzewami i domami, oznacza to, że znajdujemy się w „cieniu pola”. Natężenie pola elektrycznego jest wtedy znikome.
Inaczej przedstawia się sprawa z polem magnetycznym. Tutaj drzewa i domy nie stanowią żadnej przeszkody. Ze względu na prawdopodobny wpływ tego pola na gospodarkę hormonalną ludzkiego organizmu należy zwracać uwagę na dystans dzielący mieszkanie od linii wysokiego napięcia.
Natężenie pól w mieszkaniu zależy od odległości, w jakiej znajduje się linia wysokiego napięcia. Odległość minimalna wynosi od 15 metrów w przypadku linii o napięciu znamionowym 20 kilowoltów do 40 metrów dla linii 380 kilowoltów, a odległość bezpieczna odpowiednio 80 i 160 metrów.
Prąd na dachu
O wiele większe zagrożenie polami elektromagnetycznymi niż linie wysokiego napięcia stwarzają sposoby doprowadzenia energii do budynku. Często jeszcze w domach na wsi prąd doprowadzany jest przez dach. Pola wytwarzane przez przewody doprowadzające są znacznie słabsze niż w przypadku linii wysokiego napięcia, ale ze względu na mała odległość, w mieszkaniach, szczególnie tych na poddaszu, natężenia pól mogą być znaczne.
Ponadto przewody z dachu biegną najczęściej do piwnicy i dopiero stamtąd prąd jest doprowadzany do mieszkań. Wzdłuż przewodu mogą powstawać silne pola i w takim przypadku trzeba podjąć działania, zmieniając np. ustawienie łóżka.
Silne pola w podróży
Koleje i linie tramwajowe należą, obok linii wysokiego napięcia, do źródeł najsilniejszych pól w naszym otoczeniu. Pomiary dowodzą jednak, że zarówno natężenia pola magnetycznego jak i elektrycznego są znacznie niższe niż graniczne wartości.
Mieszkanie powinno być oddalone od linii kolejowej o co najmniej 15 metrów, a jeszcze lepiej – o 30.
Telefon komórkowy
Od czasu pojawienia się komórek eksperci zajmujący się ochroną przed promieniowaniem sygnalizują możliwość szkodliwego wpływu fal radiowych na zdrowie. Fale wielkiej częstotliwości emitowane przez telefon komórkowy mogą prowadzić do zmętnienia soczewki (zaćma) lub zaburzeń przemiany materii i układu nerwowego. Sygnały wysyłane przez stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej mogą szkodzić ludziom mieszkającym w bezpośrednim sąsiedztwie tych urządzeń.
Przed laty, gdy w użytku były analogowe telefony komórkowe (pracujące w standardzie NMT), ryzyko zachorowania na nowotwory mózgu u osób używających komórek było bardzo duże (nawet o 80% większe niż u osób nie używających komórek). Jednak po upowszechnieniu się sieci cyfrowych (GSM) ryzyko to znacząco spadło. Nie oznacza to wszakże, że ryzyka w ogóle nie ma.
Poniżej przedstawiamy kilka rad dotyczących minimalizacji zagrożenia przy korzystaniu z komórki.
• Należy korzystać z telefonu komórkowego tylko wtedy, gdy jest to konieczne. Jeśli chcemy dłużej porozmawiać, a w pobliżu jest zwykły telefon stacjonarny, warto z niego skorzystać.
• Korzystając z telefonów komórkowych, najbezpieczniej robić to w miejscach, gdzie sygnał jest najsilniejszy - czyli w pomieszczeniach podejść do okna. Pozwoli zmniejszyć to moc nadawania nawet 10-krotnie.
• W czasie rozmowy absolutnie nie należy dotykać anteny. Obniża to jej efektywność, w związku z tym konieczne staje się zwiększenie mocy.
• Należy unikać używania telefonu komórkowego w samochodzie. Auto stanowi dla sygnałów wielkiej częstotliwości rodzaj klatki, w której natężenie pola jest znacznie większe niż na zewnątrz. Dlatego zaleca się korzystanie z zestawów słuchawkowych i anten zewnętrznych.
• Rozmowa przez komórkę nie ma wpływu na rozrusznik serca, ale osoby z rozrusznikiem serca nie powinny nosić w kieszeni na piersi włączonego telefonu. Gdy ktoś zadzwoni, telefon przez chwilę przełącza się na pełną moc i może zakłócić pracę rozrusznika.
• Komórka jest w stanie zakłócić działanie aparatów słuchowych lub aparatury medycznej w szpitalu.
Anteny telefonii komórkowej
Tam gdzie są telefony komórkowe, muszą być stacje bazowe telefonii komórkowej. Umieszcza się je tak, by właściciel telefonu zawsze znajdował się w zasięgu przynajmniej jednej stacji. W efekcie cały kraj pokryty jest siecią stacji przekaźnikowych. Anteny pojawiają się nawet na dachach wyższych budynków.
Płaski ekran laptopa nie wytwarza tak silnego pola jak tradycyjny monitor. Z drugiej strony jednostka centralna znajduje się bezpośrednio przed użytkownikiem. Wynikające stąd skutki nie sa dotąd znane. Główne źródło pól wytwarzanych przez laptopa, czyli zasilacz, należy umieścić w możliwie odległym miejscu biurka. W przypadku sporadycznego korzystania z komputera zasilacz należy wyłączyć z sieci, żeby uniknąć ciągłego doładowywania baterii, zużycia prądu i ograniczenia żywotności samego zasilacza.
Pozostałe urządzenia domowe I
Zagęszczenie sprzętu elektrycznego w naszych mieszkaniach jest coraz większe. Zobacz których urządzeń należy unikać, a przy których stosować tylko pewne ograniczenia.
Aparat do masażu
Urządzenia do masażu są nieszkodliwe, pod warunkiem że nie używa się ich godzinami.
Automatyczna sekretarka
Ze względu na wbudowane transformatory lub zewnętrzne zasilacze umieszczanie urządzenia przy łóżku jest niewskazane.
Bojler elektryczny
Spirala grzejna bojlera wytwarza silne pola. Jednak właściwa instalacja i uziemienie urządzenia zapobiegają rozprzestrzenianiu się pól elektrycznych. Bojler należy wyłączać na noc. W sytuacji, gdy zagłówek łóżka przylega do drugiej strony ściany, na której zawieszony jest bojler, należy zmienić pozycję łóżka albo zastosować ekranowanie.
Chłodziarka
Pola magnetyczne wytwarzane przez te urządzenia są bardzo słabe. Nie ma żadnych ograniczeń w stosowaniu tych urządzeń.
Drukarka komputerowa
Pola wytwarzane przez drukarki są do pominięcia.
Ekspres do kawy
Bez ograniczeń.
Elektryczna szczoteczka do zębów
Można stosować bez obaw.
Faks i telefon
Ze względu na wbudowane zasilacze sieciowe nie należy stawiać tych urządzeń w pobliżu łóżka.
Grill elektryczny
Brak ograniczeń w użytkowaniu, ponieważ pola elektromagnetyczne na zewnątrz budynku są bardzo słabe.
Gniazdko
Jeżeli nie jest włączone żadne urządzenie, gniazdko wytwarza jedynie słabe pole elektryczne, które już w odległości 17 cm spełnia najsurowsze wymagania ochrony zdrowia.
Golarka elektryczna
Na powierzchni obudowy występują bardzo silne pola magnetyczne. Należy zatem ograniczyć czas golenia, nie przedłużając niepotrzebnie tej czynności.
Grzejnik elektryczny
Ogrzewanie prądem nie jest godne polecenia. Elektryczne grzejniki wymagają dużych mocy, a co za tym idzie prądu, który wytwarza silne pole magnetyczne. Jeżeli nie można uniknąć ogrzewania elektrycznego, trzeba włączać go tylko w dzień. W zimne noce, nie chcąc dopuścić do wyziębienia mieszkania, można uruchomić grzejnik w pokoju dziennym i przez otwarte drzwi pozwolić na wymianę ciepła. W sypialni nie powinno się włączać grzejników elektrycznych, a jeśli już, to trzeba zachować – w zależności od mocy – odległość 1-2 m między grzejnikiem a łóżkiem.
Grzejnik – dmuchawa (termowentylator)
Ze względu na duży pobór mocy, wytwarzają silne pola. Należy używać ich tylko przez krótki czas i w pewnej odległości od miejsca, w którym się znajdujemy.
Pozostałe urządzenia II
Kolejka elektryczna
Transformator kolejki wytwarza pola elektromagnetyczne przez cały czas, dopóki jest włączony, należy więc po skończonej zabawie wyłączyć z gniazdka. Szyny wytwarzają pola magnetyczne tylko w czasie jazdy pociągu.
Kolumny głośnikowe
Wpływ na stan zdrowia mało prawdopodobny. Jeśli kolumny są w sypialni, można za pomocą kompasu oszacować zasięg pola magnetycznego wytwarzanego przez magnesy głośników. Należy tak ustawić kolumny, aby kompas umiejscowiony na łóżku nie wykazywał żadnego odchylenia.
Kosiarka elektryczna
Nie stwarza problemów.
Kuchenka elektryczna
W pobliżu płyty z elementami grzejnymi powstają silne pola magnetyczne. Nie należy więc wystawać godzinami przy takiej kuchni. Dotyczy to także nowoczesnych kuchenek indukcyjnych. Pole magnetyczne wytwarzane przez taką kuchenkę należy do najsilniejszych, z jakimi można spotkać się w domu.
Kuchenka mikrofalowa
W nowoczesnych kuchenkach mikrofalowych niebezpieczeństwo smogu elektromagnetycznego jest wykluczone. Mają one metalową obudowę i siatkę na szybce, co zapobiega wydostawaniu się promieniowania na zewnątrz. Nie ma więc zagrożenia zdrowia nawet w odległości 5cm. Należy jednak utrzymywać półmetrową odległość.
Licznik energii
Odległość między licznikiem a łóżkiem powinna przekraczać jeden metr.
Łóżko wodne
Podgrzewane łóżka wodne zużywają sporo energii więc należy je podgrzewać możliwie rzadko. Jeśli już je stosujemy, włączajmy je na krótko i wyłączajmy przed pójściem spać.
Magiel elektryczny
W czasie normalnej pracy (nie przez kilka godzin bez przerwy i nie w pobliżu głowy) nie są konieczne żadne szczególne środki ostrożności.
Magnetowid
Magnetowid posiada tryb gotowości (stand-by), podczas którego wytwarza pola elektromagnetyczne. Nie używany magnetowid powinien więc być odłączony od sieci. Ma to szczególne znaczenie jeśli magnetowid znajduje się w sypialni.
Mikser i robot kuchenny
Ze względu na to, że używa się ich sporadycznie i przez krótki czas, nie ma żadnych ograniczeń w ich stosowaniu.
Odbiornik satelitarny
Jak przy magnetowidzie.
Odkurzacz
W normalnych warunkach pola wytwarzane przez odkurzacz są nieistotne.
Ogrzewanie podłogowe elektryczne
Wadą elektrycznego ogrzewania podłogowego są pola magnetyczne, które wraz z ciepłem unoszą się nad podłogą. To, że pole obejmuje obszar całego mieszkania i nie jest ograniczone do wnęki na kaloryfer, stanowi prawdziwy problem. Nie ma szans na likwidację tego pola. Mając do wyboru ogrzewanie wodne i elektryczne, zawsze należy wybrać to pierwsze. Jeżeli elektryczne ogrzewanie jest już w domu zainstalowane, trzeba pamiętać o wyłączeniu go na noc w sypialni i pokoju dzieci. Ogrzewanie włączajmy w tych pomieszczeniach, w których nikt nie przebywa; na przykład wychodząc z pokoju ustawmy regulator na maksimum, a wracając wyłączmy ogrzewanie zupełnie. Jeśli nie chcemy wyłączać ogrzewania na noc, warto zadbać o to, aby łóżka stały na nóżkach. Poziom łóżka (materaca) powinien znajdować się na wysokości co najmniej 50cm nad podłogą. Jest to szczególnie istotne w przypadku dzieci.
Opiekacz do grzanek – toster
Całkowicie bezpieczny.
Oszczędnościowe żarówki
Najlepiej stosować je jako oświetlenie główne w żyrandolach. Minimalna odległość od żarówki, przy dłuższej eksploatacji powinna wynosić 50cm.
Oświetlenie nocne
Małe lampki wtykane bezpośrednio do gniazdka, które służą do wskazywania drogi w ciemnościach są całkowicie bezpieczne i mogą być stosowane w pokojach dzieci, byle nie w pobliżu głowy.
Piece akumulacyjne
Podczas ładowania, przez elementy grzejne płyną duże prądy wytwarzające pola magnetyczne rozchodzące się daleko w głąb pokoju. Pieców akumulacyjnych zatem nie powinno się włączać w nocy w sypialniach oraz w pokojach dzieci.
Jeżeli jednak koniecznie chcemy włączyć piec akumulacyjny w nocy w sypialni lub pokoju dziecinnym, trzeba tak ustawić łóżka, aby odległość do pieca wynosiła przynajmniej jeden, a najlepiej dwa metry. Odpowiednią odległość należy zachować od ściany, w której znajdują się przewody doprowadzające energię do pieca.
Piekarnik
Brak ograniczeń
Poduszka i koc elektryczny
Odradza się stosowanie poduszki lub koca elektrycznego w czasie snu. Jeśli trudno nam z niego zrezygnować, koc czy poduszka powinny służyć jedynie do podgrzania łóżka i po wejściu do łóżka powinniśmy je całkowicie odłączyć od prądu. Używanie w ciągu dnia poduszki elektrycznej w celach leczniczych nie jest groźne, pod warunkiem, że nie trwa godzinami.
Pralka i suszarka
Nie należy włączać pralki i suszarki w nocy. Jeśli przewody zasilające pralkę przebiegają w ścianie, do której przylega zagłówek łóżka, łóżko należy odsunąć.
Radiobudzik zasilany z sieci
Najlepiej zastąpić go radiobudzikiem zasilanym z baterii. Pozostając przy radiobudziku zasilanym sieciowo, należy ustawić go w odległości co najmniej metra od zagłówka łóżka.
Skrzynka bezpieczników
Przy wielu włączonych urządzeniach pola magnetyczne są tu odpowiednio silne. Należy dopilnować, by odległość między łóżkiem i skrzynką bezpieczników przekraczała jeden metr. Dotyczy to oczywiście też drugiej strony ściany, na której są zamontowane bezpieczniki.
Suszarka do włosów
Wytwarza bardzo silne pola elektromagnetyczne, ale nie trzyma się jej godzinami przyciśniętej do głowy, więc używanie jest całkowicie bezpieczne. Należy trzymać ją w odległości 30 cm od głowy i ustawiać na niskie stopnie pracy grzałki i wentylatora.
Ściemniacz
Ściemniacza nie należy umieszczać blisko zagłówka łóżka. Nie powinno się go stosować w pokoju dzieci jako nocnego oświetlenia.
Świetlówki
Świetlówki wytwarzają pola o wielkiej częstotliwości, które w bezpośredniej bliskości obudowy są dość silne. Świetlówka 10W wytwarza pole o 20-krotnie większym natężeniu niż żarówka 60 W. W typowych odległościach użytkowania, wynoszących z reguły powyżej 1m, pola te są do przyjęcia. Lampy wykorzystujące świetlówki powinny być stosowane w dużych pomieszczeniach, przede wszystkim jako oświetlenie sufitowe. Mniej nadają się jako lampy biurkowe lub nad lustrem w łazience.
Telefon bezprzewodowy
Zarówno starsze modele analogowe jak i nowe cyfrowe mają znacznie niższą moc wyjściową niż komórki. Nie trzeba więc obawiać się o zdrowie przy korzystaniu z telefonów bezprzewodowych.
Telewizor
Ze względu na swe rozmiary, telewizor wytwarza silniejsze pola niż monitor komputera, ale przy odległości ponad 2m, z jakiej oglądamy zazwyczaj telewizję, pola te są bardzo słabe i można je pominąć. Nie powinno się jednak pozostawiać telewizora w trybie gotowości, lecz wyłączać całkowicie. Podczas oglądania telewizji pomieszczenie powinno być wietrzone, a w okresie grzewczym trzeba zadbać o odpowiednią wilgotność powietrza. Powoduje to szybszy zanik pól elektromagnetycznych. Pole elektrostatyczne zanika dopiero po kilku godzinach od wyłączenia telewizora, dlatego powinno się unikać oglądania telewizji w sypialni tuż przed snem.
Transformator (wtykowy zasilacz sieciowy czyli ładowarka)
Nie należy używać tych urządzeń w odległości mniejszej niż 1 m od zagłówka łóżka.
Wentylator
Należy ustawić go tak, by prąd powietrza nie był zbyt silny.
Wieża stereofoniczna
Urządzenie nie powinno znajdować się w pobliżu łóżka. Dotyczy to samej wieży jak i kolumn. Na noc powinno się wieżę całkowicie wyłączyć.
Wyciąg kuchenny
Zdalnie sterowane zabawki
Mają mała moc wyjściową i nie powinny nawet dziecku wyrządzić krzywdy. Po skończonej zabawie należy wyłączyć zarówno nadajnik jak i odbiornik , przede wszystkim na noc.
Zmywarka
Żarówka halogenowa pojedyncza
Ponieważ są zasilane napięciem 12 V, wymagają transformatora. W efekcie prądy w przewodach zasilających i natężenia pól są stosunkowo duże. Należy stosować żarówki halogenowe małej mocy, np. do oświetlenia biurka wystarczy 20 W. Trzeba dopilnować, aby przewód od transformatora do żarówki był możliwie krótki. Należy również zachować pewną odległość od lampy i transformatora.
Żarówki halogenowe, linki i szyny
12-woltowe zasilanie powoduje, że w linkach i przewodach przyłączeniowych płynie bardzo duży prąd i powstają duże pola magnetyczne, których zasięg wzrasta wraz z odległością między linkami zasilania. Linki zasilające powinny zatem przebiegać blisko siebie. Jeśli pełna moc oświetlenia potrzebna jest sporadycznie, można zainstalować przed transformatorem ściemniacz do lamp halogenowych. Przy mniejszej intensywności świecenia słabsze jest tez pole magnetyczne.
Żyrandol
Lampy wyposażone w żarówki nie emitują żadnych pól, o ile zamontowane są bezpośrednio w miejscu wyprowadzenia przewodów i są uziemione. Fale elektromagnetyczne o wielkiej częstotliwości są natomiast emitowane przez żarówki energooszczędne, świetlówki i transformatory żarówek halogenowych. Ale przy zachowaniu odległości co najmniej 50 cm , co przy żyrandolu jest regułą, nie ma zagrożeń ze strony pól elektromagnetycznych.
